Zeepaardjes - ook bij ons ?

Het zal niemand ontgaan zijn, sinds 2004 werden er uitzonderlijk veel waarnemingen gemeld van zeepaardjes in zowel Wester- als Oosterschelde. In de duikwereld zorgde dit voor een stormloop naar duikplaatsen als Zeelandbrug, Oesterdam, ... Wie wil er deze sprookjesachtige diertjes dan ook niet eens in levende lijven zien ? Ook binnen onze clubs waren een aantal gelukkigen die deze mooie diertjes te zien kregen. Maar wat weten wij van hen en hoe komt het dat zij zo zeldzaam zijn ?

Soorten

Het zeepaardje lijkt een beetje op het welbekende schaakstuk met zijn kop gelijkend op een paardenhoofd. Je zou het niet meteen zeggen maar toch gaat het hier om een vis, een zeepaardje heeft net zoals andere vissen kieuwen en vinnen. Alle zeepaardjes behoren tot het geslacht van de Hippocampus, afgeleid van het griekse Hippos, paard en Campus of zeemonster. Dewelke lid zijn van de familie van de Syngnathidae (Syn=samen, gnathus = kaak), andere leden van deze familie zijn fluitvissen, zeedraken ...

Op dit moment worden 34 soorten zeepaardjes erkend, er zijn echter 120 verschillende benamingen bekend geraakt gedurende de voorbije 200 jaar. Veel van deze namen bleken achteraf synoniemen te zijn. Het grootste probleem bij de determinatie van de soorten is de beperkte kennis over de individuele vorm, grootte ... die beïnvloedt wordt door habitat, temperatuur en ook leeftijd. Vele wetenschappers waren in de overtuiging een nieuwe soort ontdekt te hebben, terwijl ze gewoon een eerder beschreven soort hernoemden.

In onze gebieden vind je slechts twee soorten zeepaardjes: Het Kortsnuitzeepaardje en het Langsnuitzeepaardje. Van beide soorten werd het kortsnuitzeepaardje waargenomen in de Oosterschelde.

Biologie

Biologisch is het zeepaardje een unicum onder de vissen, zo staat hun kop in een rechte hoek op het lichaam, hebben zij een staart als van een aap waarmee ze zich vastgrijpen aan zeegras, koraal of een ander geschikt object. Hun oogjes kunnen compleet onafhankelijk van elkaar bewegen en de mannetjes hebben een broedbuidel waarin de jongen bij wijze van spreken gezoogd worden. In plaats van schubben heeft het zeepaardje een met een dunne laag huid bedekt serie beenachtige plaatjes, zichtbaar als ringen.

Het zeepaardje is een meester in camouflage, zij zijn in staat huidplooien te kweken en hun kleur aan te passen aan hun omgeving. Er kunnen zelfs korte termijn kleurveranderingen optreden tijdens de paring en dagelijkse rituelen.

De prooi wordt opgezogen door de tubevormige snuit en door afwezigheid van tanden of maag hebben zij een zeer inefficiënt verteringsstelsel. Net zoals andere vissen verloopt de ademhaling via kieuwen, deze zijn echter veel kleiner en druifvormig in vergelijking. Het zeepaardje beweegt zich verder met zijn snel bewegende rugvin, gebruik makend van zij-vinnetjes voor evenwicht en sturing. Ze zijn eerder beweeglijk dan snel en rekening dan ook op hun camouflagetechnieken om te ontkomen aan jagers. De grootte van zeepaardje is afhankelijk van de soort, varierend van het grote Australische dikbuikzeepaardje (Hippocampus abdominalis) dat meer dan 30cm kan worden tot het kleinste Pygmee zeepaardje (Hippocampus Denise) van minder dan 2cm. Het gewicht varieert met het voortplantingssysteem, afhankelijk of ze rijpe eitjes dragen (vrouwtjes) of zwanger zijn (mannetjes).

Habitat

Men vindt zeepaardjes vooral in gematigde, tropische kust-gebieden bestaande uit zeegras, koraalriffen of mangrove. De meeste soorten worden gevonden in de West-Atlantische oceaan en het Indo- Pacifische gebied. De degradatie van het leefgebied is de voornaamste bedreiging voor deze sprookjes-dieren.

Levensduur

Er is weinig bekend over de levensverwachting van zeepaardjes, de meeste informatie komt hier van laboratoria/ aquaria. Bekende leeftijden varieren van 1 jaar voor de kleinere soorten tot 3-5 jaar voor de grotere.

Eten of gegeten worden

Zeepaardjes zijn opportunistische en wreedaardige jagers, zij eten enkel levend, bewegende prooien en wachten zeer geduldig tot deze langskomt om dan toe te slaan. Hun onafhankelijk van elkaar bewegend ogen vergroten het zoekgebied. Het zeepaardje eet alles wat klein genoeg is om in hun mond te passen, vooral kleine schaaldieren, maar ook visjes en andere ongewervelden.

Dankzij hun camouflagetechnieken hebben volwassen zeepaardje niet zoveel vijanden, maar zij werden bijvoorbeeld reeds gevonden in de magen van tonijn, dorade, roggen, pinguins en zelfs schildpadden en watervogels. Meest bedreigend zijn misschien wel de krabachtigen. Voor sommige soorten is de mens de grootste vijand.

Voortplanting

Zeepaardjes zijn een geëmancipeerd volkje. Hier wordt het mannetje zwanger. Mannetjes kunnen zwanger worden tijdens de broedperiode, variabel voor de verschillende soorten en afhankelijk van de watertemperatuur. Ook de maancyclus lijkt hierop invloed te hebben.

De meeste soorten zijn monogaam, ze vormen een koppel voor minstens het volledige voortplantingsseizoen, soms zelfs langer. De huwelijksbanden worden aangehaald met dagelijkse begroetingsrituelen waarin zij van kleur veranderen en samen dansen. Dit duurt de hele zwangerschap, eens bevallen, verandert deze begroeting in hofmakerij, wat soms meer dan negen uur duurt.

Hierbij legt het vrouwtje de eitjes in de broedbuidel van het mannetje waar zij bevrucht worden en zich nestelen in de buidel. De buidel lijkt op de baarmoeder van een zoogdier, inclusief vruchtwater, die voedingsstoffen en zuurstof aan de embryos levert en afvalstoffen afvoert. Gedurende de zwangerschap veranderd de samenstelling van dit vruchtwater van lichaamsvocht naar zeewater om de stress van de geboorte te verzachten. Een zwangerschap duurt tussen de 2 en 4 weken, omgekeerd evenredig met de omgevingstemperatuur. Ze eindigt met een bevalling van enkele uren. Jonge zeepaardjes krijgen verder geen ouderlijke zorg. Per bevalling worden zo'n 100-200 baby's geboren, maar bij kleinere soorten kan dit oplopen tot zo'n 1500.

Oosterschelde - Stavenisse Haventje - Eric Duton

Copyright : Eric Duton